Waar gaan leerlingen naar school? Focus op de Vlaamse Rand (2016-2017 en 2017-2018)

In België zijn ouders vrij om – voor hun kinderen – te kiezen tussen officiële scholen, onderwijs dat is gebaseerd op een religieuze of levensbeschouwelijke visie, en thuisonderwijs. De keuzemogelijkheid op basis van taal is, daarentegen, afhankelijk van de woonplaats. Algemeen geldt het principe ‘streektaal is onderwijstaal’, maar er zijn afwijkingen mogelijk. Kinderen die in Vlaanderen wonen, mogen onderwijs volgen in Franstalige scholen in Wallonië, maar kiezen zij voor een school in de 19 gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Brussel), dan wordt dus verwacht dat dat een Nederlandstalige school is. Een uitzondering is enkel mogelijk mits een verklaring dat de moedertaal of de gebruikelijke taal van het kind, Frans is. Ouders en kinderen die wonen in Brussel (of de faciliteitengemeenten[1]), genieten dan weer wél taalvrijheid bij de keuze van een school.

Kinderen mogen zich dus voor hun schoolkeuze vrij verplaatsen naar de onderwijsinstelling van hun voorkeur, mits het in acht nemen van het regelgevend kader wat betreft de taal. Voor de inwoners uit de 19 gemeenten van de Vlaamse Rand, betekent dit dus dat zij in regel aangewezen zijn op het Nederlandstalig onderwijs in hun streek of Brussel. De ‘vrije’ keuze wordt echter verder ingeperkt door de beschikbaarheid van plaatsen in het onderwijs. Deze fiche stelt scherp op de plaats waar leerlingen uit de gemeenten van de Vlaamse Rand (woonplaats) naar school gaan (schoolplaats) in het schooljaar 2016-2017 en 2017-2018. Het gaat dan louter om de leerlingen die geregistreerd staan in scholen gefinancierd of gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap. De leerlingen die schoollopen in de scholen van de Franstalige Gemeenschap (en Franstalige afdelingen van scholen van de Vlaamse Gemeenschap), zitten niet in deze statistieken (ook werden zij niet meegeteld in de cijfers van de woonplaats, zie tabellen).

Voor de bassisschool van hun kinderen kiezen ouders vaak de eigen woongemeente. Dit is ook het geval in de gemeenten van de Vlaamse Rand (zie tabel 1, aflopend gerangschikt volgens eigen gemeente). Met uitzondering van de faciliteitengemeenten zoals Wezembeek-Oppem, Drogenbos en Kraainem, verplaatst een ruime meerderheid van ouders en kinderen zich dus binnen de eigen gemeente om naar school te gaan. De percentages gaan van 67% in Linkebeek, tot 82% in Hoeilaart. Deze percentages liggen merkbaar hoger dan in de 19 gemeenten van Brussel (zie Van Laethem & Franklin, 2015) met een gemiddelde van ‘slechts’ 67%.

De ‘interne’ stromen (leerlingen die in de eigen gemeente schoolgaan) zijn dus tamelijk groot in de Vlaamse Rand, toch zijn er nog noemenswaardige percentages leerlingen die buiten de woongemeente schoolgaan. De cijfers in tabel 1 en tabel 2 laten zien dat deze leerlingen hoofdzaklijk uitwijken naar andere (buur)gemeenten binnen de Vlaamse Rand of daarbuiten (niet Rand en niet Brussel). Deze ‘uitgaande’ stromen zijn goed voor telkens ongeveer 10%. Slechts in de allerlaatste plaats gaan leerlingen van de Vlaamse Rand naar een basisschool in Brussel. Dit patroon gaat natuurlijk hand in hand met onder andere de capaciteitsproblematiek in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel (cfr. Aantal Brusselse leerlingen in Vlaanderen blijft stijgen 15/12/2017, Liesbeth Bernolet, Ring-TV). De faciliteitengemeenten zoals Wezembeek-Oppem, Drogenbos en Kraainem, waar respectievelijk een kwart, een derde en tweevijfde van de leerlingen naar Brussel schoolgaan, zijn dan weer de uitzonderingen op dit patroon. Let wel: deze leerlingen gaan dus ook naar het basisonderwijs van de Nederlandstalige Gemeenschap.

Tabel 2 laat de cijfers zien van het schooljaar 2017-2018: de kleine fluctuaties in de cijfers, veranderen niets aan het algemene patroon dat gevonden werd op basis van de eerdere cijfers in tabel 1.